1915 Bağlamında Kürt-Ermeni Tarih Muhasebesi ve Güncel Tartışmalar

Hovsep Hayreni'nin 2009-2014 yılları arasında internet ortamında yayınlanan değişik makale, tebliğ ve tartışma yazılarından oluşan bu kitap, 1915 soykırımı ve gerisindeki gergin ilişkiler bağlamında Kürt-Ermeni tarih muhasebesine odaklanıyor. Yakın dönem ulus merkezli Kürt tarih yazıcılığında o süreçlere dair kendini gösteren hakkaniyetsiz yaklaşımların ve bir başka inkarcılığın eleştirisini yapıyor. Kürt aydınlarının tarihle toplumsal yüzleşmede daha çekincesiz ve açıkyürekli davranmalarını teşvik ediyor. Yine aynı geçmişle ilintili güncel siyasette ortaya çıkan incitici tavırları kritik ederek, dayanışması gereken mağdurların birbirine daha duyarlı olacakları bir anlayış geliştirmeyi amaçlıyor.

Hayreni'nin Dersim ve çevresinde Ermeni halkının tarihi ve yok oluş serüvenini esas alan yazılarına yönelik kimi tepkiler, başka pek çok durumda da gözlendiği gibi "Ermeni halkının geçmişine küçümseyici bakış, inkarcı yaklaşım ve haksız yargıların, Türkiye'de yalnız resmi tarih ve gayrı resmi "sol" türevlerince değil, önemli ölçüde Kürt tarih yazıcılarınca da paylaşıldığını" gösteriyordu. Bu tartışma ihtiyacı ortaya "tabular" ve "ön yargılarla" dolu adeta mayınlı bir arazide yapılmış bir dizi polemik yazısı çıkardı.

Bu yazılar tarihsel gerçeklikleri bulunduğumuz konumdan nasıl algıladığımız gibi, tarih felsefesi üzerine ve halklar için nasıl bir gelecek tasarımına sahip olduğumuzla ilgili de önemli bir tartışma zemini sunuyor. Tarihi tartışıyoruz ama gerçekte yaptığımız bugünü anlamak ve geleceği yeniden inşa edebilmek. Tüm bu tartışmalar tarihe nesnel yaklaşılması, adil ve barışçıl ilişkilerin inşası yolunda bir hayli mesafe katetmemiz gerektiğini de gösteriyor.

Hayreni, yazılarında hakkaniyeti, nesnelliğe bağlı kalmayı, özenli ve yapıcı bir dil kullanmayı ihmal etmezken, aynı zamanda son derece açık sözlü, eleştirel bir tutum aldı. Tartışma yazılarının bu nedenle yapıcı, öğretici ve diyaloğu teşvik eden verimli bir zemin sunduğunu söylemek yerinde olur.

- Recep Maraşlı