Abdülhamid’in Seraskeri Rıza Paşa’nın Anıları_{Hülasa-i Hatırat}

1774 Küçükkaynarca Antlaşması’ndan sonra Osmanlı’nın bekası, Avrupa’nın kuvvet ve menfaat dengesine bağlı kalır. İzleyen 100 yıl, bu "acımasız yargı"nın sayısız örnekleri ile doludur. 1878 Berlin Antlaşması da, Hristiyan unsurları ayrıştırınca, geriye bir "İslam İmparatorluğu" kalır. Bu yüzden Sultan Abdülhamid içe kapanır ve 30 yıl boyunca, elde var olan değer üzerinden ve "devlet benim" anlayışı ile siyaset yapar. Ancak bu süreçte, devletin "hayat parçacıkları" olan bürokrasinin de içi boşalır. Kimin sadrazam olduğu, ister Said Paşa isterse Kamil Paşa, artık fark etmez. Bu yaklaşımda, 17 yıl Seraskerlik makamında görev yapan Rıza Paşa da, diğer bürokratlar kadar, etkili ve yetkili olur.