Adliye Nezareti_{Kuruluşu ve Faaliyetleri (1876-1914)}

Bu çalışmada, "Osmanlı Devleti'nin adalet sistemi son dönemlere gelinceye kadar nasıl bir değişim süreci izlemişti?", "bu değişmi sağlayan ara kurumlar nelerdi?", "Şer'iyye mahkemelerinden modern mahkemelere geçiş hangi aşamaları kapsar?", "Yeniden yapılandırılan adli yapı ne derece ihtiyacı karşıladı?" gibi sorulara cevap verilmeye çalışılıyor. Genel olarak Adliye Nezareti'nin idar teşkilatı, işleyişi ve dolayısıyla son dönem Osmanlı yargı teşkilatı, Adliye Nezareti çatısı altında bir bütün olarak ortaya konuluyor. Tanzimat'tan sonra başlayan kanunlaştırma hareketi, nizamiye mahkemelerinin kurulmasıyla yeni bir boyut kazanmıştır. Batı hukuku temelinde kurulan nizamiye mahkemeleri ve adli teşkilatta yer alan yeni birimleri Adliye Nezareti çatısı altında toplanmıştır. Adliye Nezareti'nin kurulması ve şeri'yye mahkemelerinin yavaş yavaş yetkilerinin daraltılması zor da olsa tek hukuklu sisteme doğru giden süreci başlatmıştır. Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nin son döneminde adliye teşkilatının yapısını, işleyişini ve toplumsal rolünü Adliye Nezareti üzerinden analiz etmektedir. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda, Osmanlı yargı teşkilatı genelde hukuk tarihi kapsamında ve hukuk tarihçileri tarafından ele alınmıştı. Kanun ve nizamnameler birçok araştırmacı tarafından incelenmiş ve genel nitelikleri ortaya konulmaya çalışılmışsa da Osmanlı tarih yazıcılığında Düstur ve bazı geleneksel kaynaklardan fazlası kullanılmamıştır. Var olan literatürün eksik veya vesikalarının yanısıra, Tanzimat sonrası çıkarılan kanun ve nizamnameler için önemli bir kaynak teşkil eden Meclis-i Tanzimat Defterleri ve bu defterlerin devamı olan Nizamat Defterleri kullanılmıştır.