Burhan-ı Belhi ve Türkçe Divan-ı

Bugün Orta Asya diye anılan Türkistan coğrafyasının, Büyük Selçuklular’dan beri, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle olduğu kadar, insan gücü bakımından da Türkiye’yi sürekli beslediği; siyasi, ekonomik vb. sebeplerle göçlerin gerek topluluklar gerekse aile boyutunda devam ettiği bilinmektedir. Güney Türkistan’a dahil olan ve bugün Afganistan içinde yer alan bölgeler, sözünü ettiğimiz göç hareketlerinin yaşandığı yerler arasındadır. Afganistan’ın eski bir şehri olan Belh de bu göçler nedeniyle adı öne çıkan şehirlerdendir. Belh, özellikle, Mevlana ailesinin 1212 yılında buradan ayrılıp, yıllarca oradan oraya dolaştıktan sonra, nihayet, Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat’ın davetiyle Konya’ya yerleşmesinden itibaren, ailenin şöhreti dolayısıyla, devamlı hafızalarda yer eden Horasan şehirlerinden biri olagelmiştir. Benzer bir göç hadisesi, asırlar sonra yine yaşanmıştır. Tıpkı Mevlana ailesi gibi, geldikleri coğrafyada köklü ve şöhretli bir geçmişe sahip olan Şeyh Süleyman ve ailesi de, 19. yüzyılın ortalarında, 1269 (1853) yılında, Belh’ten ayrılıp Türkiye’ye göç etmiş ve bazı şehirlerde konakladıktan sonra, Sultan Abdülaziz’in özel fermanıyla İstanbul’a gelip yerleşmiştir. Bu kitapla, Türkçe şiirleri ilgilenenlere sunulmuş bulunan Burhan, adı geçen Şeyh Süleyman’ın oğludur. 300 kişiyi bulan kafileyle birlikte Belh’ten İstanbul’a uzanan göç macerasını bizzat yaşayanlardan biridir. Yaşadıklarını türlü manzumelerinde fırsat düştükçe ifade ettiği gibi, ayrıca, sadece bu göç hadisesini anlatmak için mesneviler kaleme almıştır.