Çocuklarda Tipik Motor ve Fonksiyonel Gelişim

Mucizevi bir gelişimin en önemli örneği, çocukların, doğum öncesi dönemde başlayan, bebeklikte çok hızlı devam eden ve çocukluk çağı boyunca süren gelişimleridir. Bu sürece, biz fizyoterapistler olarak, tipik motor gelişim ve fonksiyonel gelişimi etkileyen gelişim basamaklarına yakından bakmak ve bilimsel verileri, klinik bilgilerimiz ile harmanlayarak sizlere bu kitap içinde sunmak istedik.
Bebekler büyür, deneyimleyerek öğrenir ve gelişim basamaklarına ulaşır. Gelişimsel dönüm noktaları, bebekler hareket etmeyi, görmeyi, duymayı, iletişim kurmayı ve başkalarıyla etkileşim içinde olmayı öğrenirken meydana gelen değişiklikler ile şekillenir. Genel olarak, gelişim çoğunlukla çocuklarda zamansal bir sıra ile gerçekleşir, ancak fonksiyonel beceriler farklı yaşlarda veya zamanlarda, beslenme, ailesel şartlara, çevresel faktörlere, genetik etkilenmelere, çocuğun iyi olma haline hatta kültürel yapıya göre gelişebilir, olgunlaşma değişebilir ve bazen farklılıklar ortaya çıkabilir.
Bu kitapta sizlere sunmaya çalışacağımız “Tipik motor ve fonksiyonel gelişim” her ne kadar daha genetik olarak “programlı” olsa da, çocuklar özellikle motor gelişim basamağındaki becerilerini öğrenirler, nörojenik grup seleksiyon teorisi ve dinamik sistemler teorisine göre, çevre ve deneyim fırsatlarından etkilenerek olgunlaştırırlar. Bu kitapta, perinatal dönemden 6. yaşa kadar bebek ve çocuklarda tipik motor ve fonksiyonel gelişimi tüm gelişim alanlarının etkileşimini de dikkate alarak sizlere sunmaya çalışıldı.
Bebekler ve çocuklar aktif katılımcılardır. Gelişimleri ve kapasitelerindeki bireysel farklılıklar ve aileler tarafından nasıl yönlendirildikleri bu aktifliklerini etkiler. Gelişimsel dönüm noktaları, bebeklerde hareket etmeyi, görmeyi, duymayı, iletişim kurmayı ve başkalarıyla etkileşim kurmayı öğrenirken meydana gelen değişiklikleri izler ve bunları motor gelişimlerine de aktarırlar. Çocukluk çağının yaklaşık ilk 6 yılında, aileleri ve büyüdükleri çevre, bireysel farklılıklar gibi gelişimlerini etkileyen tüm faktörler gelişim üzerinde etkili olmaktadır.
Bebeğin yaşamının ilk yılı beyin gelişiminde kritik bir dönemdir. Güncel çalışmalar, beyinde yüksek yenilenmenin ve hızlı öğrenmenin olduğu bebeklik süresince uygulanan müdahalelerin daha etkili olabileceğini göstermektedir. Bu yüzden gelişim geriliği olan bebeklerin erken dönemde tanımlanması, uygun müdahalelerin yapılabilmesi için önemlidir.
Bazı bebeklerin ve çocukların gelişimlerinde gecikmeler olur, ancak bu gecikmelerin kısa vadeli mi yoksa kalıcı mı olduğunu tespit edebilmek çok önemlidir. Fizyoterapistler olarak çoçuklarda tipik motor ve fonksiyonel gelişimin etkin değerlendirebilmesi; ailelere ve ilgili sağlık profesyonellerine geri bildirim yapabilmeleri, gerekli “erken müdahale” nin başlaması ve gelişimin takibi için çok önem taşımaktadır. Fizyoterapi ve rehabilitasyon lisans ve lisansüstü eğitimlerinde, bebeğin ve çocuğun tipik motor ve fonksiyonel gelişiminin kavranması, çocuk alanında uygulanacak habilitasyon uygulamaları için çok önem taşımaktadır. Alanda çalışan profesyonellerin, bebekleri ve çocukları nasıl algıladıkları, yorumladıkları gerekli müdahalelerin yapılanması açısından çok önem taşır. Bu kitabın, fizyoterapistlere ve ilgili sağlık profesyonellerine çocuğun “ motor gelişim ve fonksiyon gelişimi ile ilgili” bir pencere açmasını diliyoruz.
Hacettepe Üniversitesi’nde, 1985 yılında öğrenci olarak başladığım yolculuğumda, Hacettepe Üniversitesi; akademik, klinik ve kişisel gelişimimde çok önemli idi. Hacettepe Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Fakültesi çatısı altında öğrencisi olduğum, bana eğitim veren ve yol gösteren tüm hocalarıma ve beraber çalışmalar yaptığım akademisyen ve klinisyen arkadaşlarıma çocuklarla yaptığım bu yolculukta bana verdikleri destek için sonsuz şükranlarımı sunarım.
Tipik motor gelişimde sınır taşları çok önem göstermektedir. Her bir bölümün sonuna editör olarak habilitasyon ekibine yol gösterecek klinik notları tecrübelerime dayanarak eklemeye çalıştım, motor gelişime dair deneyime dayalı küçük notların okuyucularımız için faydalı olmasını dilerim.
Kitabın yazılmasında, kitap bölüm yazarı olarak yer alan, önce öğrencim, sonra meslektaşlarım olan sevgili akademisyenler Ayşe Numanoğlu Akbaş, Cemil Özal, Duygu Türker, Duygu Korkem Yorulmaz, Özge Çankaya, Kübra Seyhan Bıyık ve Kıvanç Delioğlu’na çok teşekkür ederim. Çocuk alanına gönül verdiler, eğitimlerini büyük bir özveri ile ilmek ilmek ördüler, benim şansım da onların bu gelişimine danışmanlık yapmak, eşlik etmek oldu. Her birine sonsuz teşekkür ediyorum.
Kitabın yayınlanmasında üstün gayret ve titizlik gösteren Hipokrat Yayınevine çok teşekkür ederim.
En son teşekkür bizlere bu kitabın içine yansıtmaya çalıştığımız birçok bilgiyi bizlere öğreten, deneyimi yaşatan ailelere ve çocuklara, çok teşekkür ederiz.
Tüm okurlara, meslektaşlarımıza, öğrencilerimize, ailelerimize sevgi ve saygılarımla.
Prof. Dr. Mintaze Kerem Günel
Editör