Demokrat Parti'de Parti İçi Muhalefet (1946-1960)

Kendisi de Cumhuriyet Halk Partisi içinde muhalefet hareketinin sonucu olarak kurulan Demokrat Parti’nin tüm siyasi hayatı boyunca parti içi mücadeleler yaşanmıştır. Bu mücadeleler sonucunda Demokrat Parti içinden Millet Partisi, Öz Demokratlar Partisi, Türkiye Köylü Partisi ve Hürriyet Partisi çıkmıştır. Ancak Demokrat Parti içindeki mücadele bunlarla sınırlı değildir. 1951’de Parti Meclis Grubunda 61 milletvekilinin kendi hükümetlerine güvensizlik oyu vermesi, 1955’te yine Meclis Grubunda hükümetin düşürülmesi gibi geniş çaplı muhalif hareketler görülmüştür. Partinin kurucuları ile diğer üyeleri, Meclis Grubu ile Genel İdare Kurulu, partinin kurduğu hükümetler ile Meclis Grubu arasındaki mücadeleler, partinin yerel örgütleri ile merkezi yönetimi arasındaki mücadelelerle eklemlenmiş, partinin örgütleri ve kurulları da kendi içinde bütünlüğe sahip olmamış, her bir kurul ve yerel örgüt iki ya da daha fazla hizbin mücadelesine sahne olmuştur. Demokrat Parti’de parti içi muhalif hareketlerin yapısı, hedefleri ve politik söylemleri baştan, önceden belirlenmiş olmayıp; ülke konjonktüründeki, partinin genel politikalarındaki ve diğer partilerle ilişkilerindeki değişime paralel olarak şekil almıştır. Bu şekillenmede parti içi mücadelenin kendi dinamikleri (karşılıklı sertleşmeler ya da yumuşamalar, pazarlıklar, verilen ödünler, geri çekilmeler vb.) de önemli ölçüde belirleyici olmuştur. Bu nedenle, bu çalışmada Demokrat Parti’nin siyasi yaşamı boyunca kendi içinde ortaya çıkan küçük ya da büyük tüm muhalif hareketlenmeler, durağan bir neden-sonuç ilişkisi içinde değil dinamiksüreçlerin parçası olarak ele alınmaya çalışılmıştır.