Dersim Dağı’ndaki Araştırma Notlarıyla Ermenistan, Kürdistan ve Yukarı Mezopotamya Gezi Günlüğü (1866)

İsmâilîler olarak bilinen topluluk, ilk ortaya çıktıklarında kendi inançlarına Hakikat İnancı (din el-haq) veya Hakikate Çağrı (da'vet el-haq) diyorlardı. Güney Irak'ta ortaya çıkan bu topluluk, tarihi boyunca Sünni İslam'ın takibine uğramış, birçok zorluk yaşamış, buna rağmen İmam, hüccet, dâ'î ve talip örgütlenmesi ile Fatımi, Alamut Nizari, Yemen Süleyhi/Sulayhid hanedanlığı ve Sind (bugünkü Pakistan'da) Multan devletlerini kurmayı başarmış, entelektüel açıdan da birçok düşünür ortaya çıkarmıştır.

İsmâilîlerin bugünkü en büyük kolu Nizari İsmâilîlerdir ve bunları iki kola ayırmak mümkündür: Pamir kolu ve Hindistan kolu. Pamir kolu Penc Teni (Beşler İnancı) olarak da bilinir. Hindistan kolu ise Hocalar olarak biliniyor. Bu her iki kol da bir İmam'a bağlıdır.

Aleviliği anlamak için genelde İsmâilîlik, özelde ise Pamir kolu önemlidir. Türkiye Aleviliği ile Pamir İsmâilîliği birçok ortak özellik paylaşmaktadırlar. Bu özelliklerden belki de en önemlisi bu bölgede yaşayan her İsmâilînin bir ocağa (pir ve rehber) bağlı olmasıdır. Bunun dışında Ehl-i Beyt sevgisi, Horasan Erenleri, çerağ uyandırma, cem tutma, semah dönme, evliya türbelerini ziyaret geleneği ve nefes, deyiş gibi kutsal ezgileri icra etme gibi birçok gelenek ve ritüel her iki inancı birbirine bağlamaktadır.

Elinizdeki kitap sadece Pamir İsmâilîliğini anlatmak ile kalmayacak, aynı zamanda Anadolu Aleviliğini de daha fazla anlamanızı sağlayacaktır.