Devlet ve Memleket Görüşlerim

Sultan İkinci Mahmud, bir hatt-ı hümâyûnunda “kötü zamanlarda padişah olduk, talihimiz böyle imiş” demişti. Bu açıdan bakıldığındaSultan İkinci Abdülhamid Han'ın hükümdar olduğu dönemdeki iç ve dış şartların da çok iyi olduğu söylenemez. Dedesi gibi zorzamanlarda padişah olan İkinci Abdülhamid Han, dağılmaya yüz tutan koca devleti 33 yıllık sırlarla dolu idare anlayışı ile bir aradatutmayı başarmış, Avrupalı devletlerin, özellikle de İngilizlerin devleti parçalamak için giriştikleri sinsi faaliyetleri, çok ince siyasimanevralarla bertaraf etmesini bilmiştir.Sultan İkinci Abdülhamid'in kaleme aldığı müstakil bir hatıratı bulunmamasına rağmen Osmanlı vesikaları arasında onun; devlet,siyaset, bayındırlık, eğitim, askerlik, tarım, hayvancılık ve benzeri konularda görüşlerini ortaya koyan ve “muhtıra” adı verilenbirtakım belgeler bulunmaktadır. Bunlar, bizzat padişah tarafından Mabeyn kâtiplerine dikte ettirilmek suretiyle kaleme alınmışmetinlerdir.İşte bu kitapta, padişahın saltanat dönemine ışık tutan, onun siyasi görüşlerini ve devlet için nasıl çırpındığını çok iyi yansıtan,memleketin içinde bulunduğu durum hakkında çok mühim ipuçları veren muhtıralar bir araya getirilmiştir. İçinde sonradan ilaveedilmiş tek bir cümle olmayan bu vesikalar, sulandırılmamış ve bulandırılmamış haliyle çok sağlam ve güvenilir belgelerdir. Bubakımdan tarihçilerin ve sosyal ilimlerle uğraşanların güvenerek ve itimat ederek kullanabilecekleri mükemmel arşiv malzemeleridir.