Diplomasinin Gücü_{Modern Ortadoğu’nun Şekillenmesi}

Modern Ortadoğu Nasıl Şekillendi? Kırk yıldan fazla sürdürdüğü diplomasi mesleğinde çok önemli görevlerde bulunmuş emekli büyükelçi Temel İskit bu kitabında, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş döneminde başlayan ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecinde biçimlenen Modern Ortadoğu'nun üzerinde yükseldiği siyasi ve ekonomik temellerin, diplomatik yollarla oluşumunu ayrıntılarıyla ele alıyor. Yazar bu çalışmasında kendi deyişiyle, “objektif bir tarih denemesi”ne girişmiyor; bu tarihin şekillenmesinde belirleyici olan dönemin karşılıklı kurnazlıklarla dolu diplomatik yollarını, oyunlarını, Ortadoğu siyasetinin karmaşık labirentlerinde rol alan aktörleriyle birlikte ayrıntılı olarak inceliyor. Şüphesiz, bu tarihin çözümlenmesinde en bildik açıklama olan “Sykes-Picot Düzeni” ne gönderme yapmak, bütün bu karmaşık yapılanmayı sadece bu düzenin itici güçleriyle açıklamak bir kolaylık getirse de, yazara göre sorun bu kadar basit ve kestirme değildir. Bugün Ortadoğu'da yaşananları dahi yorumlarken, bu indirgemenin dışındaki karmaşık faktörlere ve bunların yarattığı değişik dinamiklere, yerel aktörlerin politik amaçlarına, büyük güçlerin, emperyalizmin farklı dönemlerde yürüttüğü siyasetlere de bakmak gerekir. Temel İskit, Modern Ortadoğu'nun şekillenmesinde Sykes-Picot'nun yanısıra McMahon ile Mekke Emiri Şerif Hüseyin'in mektuplaşmasını, Balfour Deklerasyonu'nunu, Paris ve San Remo konferanslarını diplomatik olarak yorumlamanın zorunlu olduğunu vurgularken; Ortadoğu'da Arap milliyetçiliğini, Siyonizmin gelişimini ve Birinci Dünya Savaşı'nın başlangıcında Almanya'nın umut bağladığı Osmanlı'nın Cihad İlanı'nı inceliyor. Diplomasinin Gücü-Modern Ortadoğu'nun Şekillenmesi'nin akıcı ve rahat bir dille yazılmış sayfalarını karıştırırken; Şerif Hüseyin'den Kral Faysal'a, Cemal Paşa'dan Lord Kitchener'e, Theodor Herzl'den Haim Weizmann'a, Mark Sykes'tan Georges Picot'ya, T.E Lawrence'den Gertrude Bell'e… uzanan birçok siyasi ve askeri aktörün bu “şekillenme”deki rollerini de ayrıntılarıyla göreceksiniz. Bu önemli eserin, bugün Ortadoğu'da yaşananları kavramada önemli bir boşluğu dolduracağına inanıyoruz.