Doğu Anadolu'da Türkmen Hâkimiyeti - Kara Koyunlu ve Ak Koyunlu Dönemi 1365-1501 (Siyaset, İktisat, Kültür ve Sanat)

Moğol işgali neticesinde Doğu Anadolu'ya gelen Kara Koyunlu ve Ak Koyunlu Türkmenleri, belli bir dönem İlhanlı hâkimiyeti altında diğer konargöçer Türkmen aşiretleri gibi varlıklarını devam ettirdiler. 1335'te Ebu Said Bahadır Han'ın ölümüyle başlayan hâkimiyet mücadeleleri içerisinde karşı taraflarda yer aldılar. Zamanla Kara Koyunlular, Erciş merkez olmak üzere Erzurum'dan Musul'a kadar uzanan koridorda etkili olurken; Ak Koyunlular da Diyarbekir'i merkez kabul edip Gümüşhane-Bayburt hattından Haleb'e kadar uzanan sahada hâkimiyet kurdular.

Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki bu Türkmen hâkimiyeti, sadece siyasi ve askeri bir anlam taşımıyordu. Aynı zamanda sosyo-kültürel bir dönüşümü de beraberinde getirmişti. Öyle ki dönemin seyyahları tarafından bölge, "Turcomania" yani "Türkmen Ülkesi" olarak tarif edilmiştir. Esasında bunu bölgenin toponomisinde de görmek mümkündür. Yörede pek çok yerleşim yeri Türkmen siyasi teşekküllerine bağlı aşiretlerin adlarını taşıdığı gibi sözü edilen döneme ait mimari yapı da Türkmen hâkimiyetinin en somut kanıtları olarak zamana meydan okumaktadırlar.

Elinizdeki bu kitap, "Türkmen Hâkimiyeti" adını verdiğimiz ve yaklaşık bir buçuk asırlık bir zaman diliminde Doğu Anadolu'nun geçirdiği siyasi, iktisadi ve sosyo-kültürel durumu ele almaktadır. Bu bağlamda çalışmanın, XVI. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı'ya intikal eden bölgenin gerek hâlihazırdaki ve gerekse daha sonra Cumhuriyet'in devraldığı sosyo-kültürel ve iktisadi vaziyetini doğru analiz etmek gayesiyle yapılacak nice araştırmalara fikir vermesi açısından faydalı olacağı kanaatindeyiz.