Hac Menzilnamelerinde Osmanlı Şehirleri

Ola mürşid tarik-i hacıyana

Süluk etmeyeler rah-ı yabana

(Bosnevi 1b)

Hac menzilleri, hac kafilelerinin yolculukları esnasında uğradıkları, alışveriş yaptıkları, konakladıkları ve evliya türbelerini ziyaret ettikleri konaklama alanlarıdır. Bu kitapta, hacılar için bir kılavuz, rehber eser özelliğindeki hac menzilnamelerindeki verilerden yola çıkarak dokumacılık, yiyecek-içecek, sosyal ve ekonomik hayattan yansımalar ile bu menzillerde yer alan rivayetler ayrı başlıklar altında verilmiş, ardından adı geçen menzillerdeki sosyal ve kültürel hayata, coğrafî ve mimari özelliklere, halkın yaşayış biçimine ait izler tespit edilmeye çalışılmıştır.

Menzilname metinlerinde dikkat çeken önemli unsurlardan biri, anlatılan menzilde "su"yun varlığıyla ilgili bilgi vermeye gösterilen dikkat ve özendir. İkinci sırada ise "yiyecek" olduğunu görüyoruz, hakkında bilgi verilen menzillerde bulunan çeşitli meyve ve sebzeler, süt, yoğurt, et gibi yiyecek ve içeceklerin varlığı hakkında da genellikle bilgi verilmektedir.

Anadolu menzillerinden Yeniköy Derbendi ve Ladik'te süt ve yoğurt boldur. Akşehir'in kaymağı meşhurdur. Ucuz koyun ve keçi eti, 90 çeşit armudu ile Ereğli, üzüm turşusu ile Söğüt, beyaz gömeç balı ile Çiftehan, sütü ile Misis, pekmez ve helvası ile Belen, limon, turunç, hurma, muz, nar, incir, üzüm gibi meyveleri ile Adana, Payas, Belen, Antakya adı geçen menzillerindendir. Arap menzillerinde geçen yiyecek özellikle meyve isimleri daha çeşitlidir.

Menziller anlatılırken konaklanan bölgenin bazı özelliklerine de yer yer değinilmektedir. Örneğin Husrev Paşa, Bolvadin, Çukurova, Misis'te kilim işlendiği, Vezirhanı ve Lefke'de ipek üretildiği (ihramlık yapılır), Ladik'te seccade, minder üretildiği, Karapınar'da çorap örerek halkın geçimini sağladığı kayıtlıdır. Şu'ûr ve Hama'da ipek bulunduğu, Hama ahalisinin genellikle iplikçi ve dokumacı (çuhacı) olduğu, pamuk ipliğinden ihramlık bez yaptıkları, Humus halkının çeşit çeşit peşkir, Kafkas peşkiri, makreme, kuşak, örtü, gibi şeyler yaparak sattıkları kayıtlıdır.