Hadis Şerh Geleneğinde Haşiye ve Ta'likalar

İslâmî ilimlerin teşekkül sürecini takiben telif geleneğin­de sistematik şerh yazıcılığı ortaya çıkmıştır. Ana ve merkez metinlerin okuyucu veya muhatap tarafından daha iyi anla­şılmasını sağlamaya dönük bir çabanın ürünü olan şerhler, ilmî disiplinlere ait gayet zengin literatürlerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Şerhlerin mütemmim cüzü olarak kabul edilen hâşiye ve ta’lîkalar da söz konusu literatürlerin gelişi­mine ciddi katkı sunmuşlardır. Daha öz ve pratik fayda yönü ağır basan çalışmalar olarak tavsif edilebilecek hâşiye ve ta‘lîkalar, diğer alanlarda olduğu gibi hadis şerh geleneğinin oluşum ve olgunlaşma süreçlerinde etkili olmuştur. Bütün­cül şerh faaliyetinin yamnda metinde anlaşılamayacağı dü­şünülen yerleri öne çıkaran bu çalışmaların, hadis literatü­ründe kısmen dikkatlerden kaçtığı söylenebilir.

Çalışmada, hadis ve ilimlerinde hâşiye ve ta‘lîka yazıcılığının ortaya çıkış süreci değerlendirilmiş, telif edilmiş hâşiye ve talikala­rın literatür taraması yapılmıştır. Ayrıca öne çıkan bazı çalış­malar üzerinden muhteva analizi yapılarak bu iki türün ka­rakteristik bazı özelliklerinin tespitine çalışılmıştır.