Hatay İli Yerleşme Coğrafyası 2_{Yerleşme Tipleri, Dağılışı ve Meskenler}

“Hatay İli Yerleşme Coğrafyası-II” isimli çalışma; insanların yaşam alanları içerisinde göstermiş oldukları hayatta kalma mücadelesi ve bu mücadeleden etkilenen mekânların birbirlerine göre ortaya koydukları benzerlik ve farklılıkların oluşturduğu bir ana temaya dayanmaktadır. Bu ana temadan yola çıkılarak en küçük yerleşim biriminden en büyüğüne kadar bölgede görülen coğrafi ünitelerin sahip olduğu potansiyeller ve üstlendikleri roller gün yüzüne çıkarılmak istenmiştir. Kırsal yerleşmeler; köye bağlı/köy altı yerleşim birimleri ve köyler olarak sayıları ve fonksiyonları yıldan yıla değişen yapılarıyla kasaba ve şehir yerleşmelerinden oldukça farklı özelliklere sahip olduklarını göstermişlerdir.

Kasaba ve şehir yerleşmelerinin fonksiyonel nitelikleri göz önünde bulundurularak, birbirlerine göre artı ve eksileri hesaba katılarak irdelenmeye çalışılmıştır. Mekân ve insan etkileşiminin en temel göstergelerinden birisi olan meskenlerin farklı coğrafi şartların etkisini yansıtarak ortaya çıkardığı görünümler, insanların becerilerinin yansımalarıdır ve olmazsa olmaz yapılarıdır. Bu yapıların fiziksel ve sosyal pek çok yönü bulunmaktadır. Meskenlerin bu özelliklerinin belirlenerek değişimin boyutlarının tespit edilmesi çalışmada varılmak istenen hedeflerdendir.

“Hatay’da Yerleşme Tipleri ve Mekânsal Dağılışları” ana başlığı altında kır (köy altı ve köy yerleşmeleri), kasaba ve şehir yerleşmelerinin analiz ve sentezlerine yer verilirken, yerleşmelerin mekansal dağılışları ve yoğunluk analizleri üzerinde de durulmuştur. Köy altı yerleşmeler doğal çevre koşulları, iktisadi faaliyetler, etnolojik ve etnografik özellikler bakımından ayrı ayrı analiz edilerek on farklı yapı tespit edilmiş ve bu sistematikte sınıflandırılmışlardır. Köy yerleşmeleri ise kurulmuş oldukları morfografik birimler ve yükselti basamakları, mekânsal mesken yayılımları (doku), nüfus büyüklükleri, toponimleri (yer adları), yönetsel fonksiyonlarındaki değişiklikler ve etnografik özellikleri bakımından beş ayrı grupta ele alınmış ve bu sistematikte sınıflandırılmışlardır. Kasaba yerleşmeleri, dâhil oldukları ilçe idari alanlarına, şehir yerleşmeleri ise nüfus büyüklüklerine göre oluşturulan bir nüfus gruplamasına göre sınıflandırılmışlardır. “Hatay’da Mesken Tipleri” ana başlığı altında da “meskenlerin kullanışlıklarına” paralel olarak belirli “yapısal” (yapı malzemesi, inşa tarzı, çatı sistemleri ve mimari planları) ve “fonksiyonel” (doğal çevre koşulları, iktisadi faaliyetler, etnolojik ve etnografik özellikler) kıstaslara göre tiplendirilmeleri üzerinde durulmuştur.

Üç bölümden oluşan bu çalışmada konuların daha etkili bir biçimde açıklanması amacıyla harita, fotoğraf, tablo, grafik vb. gibi görsel ifade teknikleri azami ölçüde kullanılmıştır.