Hatiboğlu Muhammed ve Eserleri

HATİBOĞLU MUHAMMED VE ESERLERİ
Prof. Dr. M. Esad COŞAN

Bu eser 1965 senesinde savunulmuş olan bir doktora tezidir. Tamamlanmasının üzerinden 43 yıl geçmiş olmasına rağmen konu ile ilgili doğrudan ya da dolaylı çalışma yapan araştırmacılar bu eserden istifade edememiş, bu yüzden de, kanaatimizce, ortaya konulan emeklerde bir eksik yön kalmıştır.

Çoğu akademisyen ve araştırmacı için yaptığı çalışma son noktayı koyacak aşamaya gelmez. Mutlaka tamamlanması gereken yönleri vardır. İster ki bu eksiklikler de tamamlansın ve eser ondan sonra meraklısının istifadesine sunulsun. Ne yazık ki çalışmalarını gönlünce istediği noktaya getiren kimse sayısı pek nadirdir. İşte, Hatiboğlu Muhammed ve Eserleri kitabının hikâyesi de aynen böyledir. Merhum Mahmud Esad Coşan Hocaefendi doktora tezi olarak hazırladığı bu eserin eksiklerini tamamlamayı hedeflemiş, bu maksatla fişler hazırlamış, elindeki nüshaya derkenar düşmüştür. Ne çare ki yoğun çalışma temposu ve zaman içerisindeki yönelimleri bunların ikmaline izin vermemiştir.

Kendisiyle 1998 senesinde yaptığımız bir görüşmede, bu eserlerinin eksiklerini gidererek yayınlamayı çok arzu ettiğini, buna fırsat bulamadığını, hiç olmazsa mevcut halleriyle yayımlanmasının faydadan hâlî olmayacağını, yayımlanması gerektiğini ifade etmişti.

Osmanlı’nın kuruluş dönemi ileri gelen alim profili ve onların ortaya koyduğu mahsullerin tipik bir örneğini Hatiboğlu Muhammed’de bulmaktayız. Şayet Esad Coşan Hocaefendi, bölük pörçük olan malzeme kırıntılarını bir araya getirip sentezini yapmış, ortaya bu nitelikli çalışmayı koymuş olmasaydı bu şahsiyet ve eserleri de pek çok benzerinde olduğu gibi halen günyüzüne çıkmamış olacaktı.

Bir akademik gayret ile çalışılan bu konu Merhum Hocaefendi’nin önüne yeni imkânlar ve araştırma konuları sunmuş, o da bunları tarihî bir sorumluluk bilerek toplumun istifadesine arz etmiştir. Bunların başında Hatiboğlu Muhammed’in Türkçe’ye çevirdiği Hacı Bektâş-ı Velî’nin Makâlât adlı muhalled eseri gelir. Bu eserin yayımlanması ilim erbabı arasında olduğu kadar, fikrî ve sosyal hayatımızda da tesirler icra etmiştir, etmektedir.

Hatiboğlu Muhammed ve Eserleri adlı bu doktora çalışması, içeriği aynen muhafaza edilerek dipnotlandırma, kaynakların künyelendirilmesi vs. teknik yönlerden bugünkü standartlarda yeniden düzenlenmiştir. Ayrıca Mahmud Esad Coşan Hocaefendi’nin kendi elindeki nüshaya düştüğü derkenarlar, metin içerisinde köşeli paranteze alınarak, metin dışında ise "editör” kaydı ile dipnota ilave edilmiştir. Sonuna eklediğimiz ayrıntılı dizin araştırmacıların işini hayli kolaylaştıracaktır.

Geçtiğimiz yüzyılın ikinci yarısında dolu dolu bir hayat sürmüş, toplumumuzun ilim ve irfan hayatında etkileri olmuş Esad Coşan Hocamız’ın şimdiye kadar yayımlanmış yayımlanmamış bütün eserlerini okuyucularımıza, fikir ve kültür hayatımıza sunarken kendisini rahmetle yâd ediyoruz. Mevlâ ruhunu şâd ve mesrûr, merkad-i pâkini pür-nûr, mânevî makamını âlâ eylesin.