Kamu Görevlilerinin Mali Sorumluluğu Bağlamında Kişisel (İdari) Kusur

Çalışma iki bölümden müteşekkildir. Birinci bölümde, “İdarenin Mali Sorumluluğunun Kabulü ve Kişisel Kusur Teorisi”, ikinci bölümde ise “Kamu Görevlilerinin Kişisel Kusur Sorumluluğu” konuları ele alınmıştır.

Birinci bölümün ilk kısmında mali sorumluluk kavramı incelenmiştir. Bu aşamada etimolojik olarak sorumluluk kavramı, hukuki bir kavram olarak mali sorumluluk, mali sorumluluk sistemleri ile idarenin mali sorumluluğunun doğuşu ve gelişimi konuları tahlil edilmiştir. Bu açıdan, “hesap soran” ya da “hesap veren” konumunda ortaya çıkan bir sorumluluğun farklılıkları, mali sorumluluk kavramının anlamı ve diğer sorumluluktan ayrılan yönleri, zarar görenin “mağdur” sıfatını kazanması ve bunun sorumluluk sistemine olan etkisi, sorumluluk sistemleri arasındaki farklılıklar, bu farklılıkların müspet ve menfi yönleri ile idarenin sorumsuz olduğu dönemden günümüze kadar geçirdiği sorumluluk rejim değişiklikleri karşılaştırmalı hukuk da dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Birinci bölümün ikinci kısmında kişisel kusur teorisi ve mali sorumlulukta yeri, hukuki bir kavram olarak kusur ve kamu görevlilerinin kusuru konuları tahlil edilmiştir. Bu açıdan, kusur kavramının ceza ve medeni hukukundaki kısaca anlamından söz edilerek kusur kavramının idare hukukundaki anlamı üzerinde ayrıntılı şekilde durulmuştur. Hukuka aykırılık, kusur ve sorumluluk arasındaki ilişki, kusurun atıf ve izafesi, kusurun ispatı ve kusurun ortaya çıkma biçimleri bu kısımda değerlendirilmiştir. Ayrıca bu aşamada kusur kavramına ilişkin terminoloji sorununa dikkat çekilerek, kişisel kusurun çeşitli anlamları ve görev kusuru kavramının Türk hukukundaki yeri konularında ayrıntılı tahlillerde bulunulmuştur. Diğer taraftan kamu görevlisinin kusuruna ilişkin tanımlamalar konusunda gerek doktrin gerekse içtihat görüşlerine yer verilmiştir. Birinci bölümün son kısmında ise “tüm yaklaşımları içeren yönüyle kişisel kusur” konusu incelenmiştir. Bu açıdan kişisel kusur, hizmet içinde ve hizmet dışında olmak üzere ikiye ayrılarak incelenmiştir. Kamu görevlilerinin suç niteliğindeki davranışları, ağır kusurlu davranışları ile kasti ve kötüniyetli davranışları hizmet içinde ortaya çıkan kişisel kusur görünümleri olarak kabul edilmiş ve kamu görevlisinin idari nitelikteki kusuru olarak telakki edilmiştir. Kamu görevlisinin hizmet dışında kişisel kusuru olarak görev kusuru ise Alman görev sorumluluğu kavramıyla “kıyaslama” yaparak açıklanmıştır.

Çalışmanın ikinci bölümünün ilk kısmında ise kişisel kusur süjesi olarak kamu görevlisi kavramının çeşitli açılardan anlamları üzerinde durulmuş ve kamu görevlisi kavramının Anayasa’nın 40/3 ve 129/5 maddeleri kapsamında anlamı ve kapsamı konusunda değerlendirmelerde bulunulmuştur. Kişisel kusur sorumluluğuna ilişkin düzenlemelerin tahlili ise ikinci kısımda yapılmıştır. Bu açıdan kronolojik bir sıra takip edilerek önce Devlet Memurları Kanunu’nun 12. ve 13. maddeleri, ardından ilgili yönetmelik hükümleri incelenerek son olarak anayasal düzenlemeler karşılaştırmalı bir şekilde tahlil edilmiştir. İkinci bölümün son kısmında ise kişisel kusurun sonucu olarak kamu görevlilerinin idareye yönelik sorumluluğunun rücu müessesesi ile nasıl ortaya çıktığı konusu değerlendirilmiştir. Bu aşamada rücunun temelini oluşturan bileşenler olarak, teorik boyutlarıyla kusurların birleşmesi ve sorumlulukların birleşmesi kavramlarından bahsedilmiştir. Rücu kavramı, rücunun amacı, ortaya çıktığı sorumluluk esası ve kapsamı gibi genel bilgilerden bahsedilerek rücu müessesesi tanıtılmıştır. Son olarak rücu konusunda doktrindeki çeşitli görüşlerin gerekçeleri ortaya konularak rücu mekanizmasına ilişkin önerilerden söz edilmiştir.