Meşşai Felsefede Ahlaki Determinizm ve Özgürlük

Klasik özgürlük tartışmalarının merkezinde yer alan en önemli kavramlar, irade ve tercih kavramlarıdır. Bu kavramlar, nedensellik ve kader gibi belirlenmişlik ifade eden terimlerle birlikte ele alınmalıdır. Nitekim İslam düşüncesinde Meşşâîler olarak adlandırılan filozofların bir yandan Aristotelesçi ahlak teorisini, bir yandan da Yeni Platoncu metafiziği ihtiva eden görüşleri özgür eylem-belirlenmiş evren ikilemini yansıtmaktadır.
Bu kitapta, öncelikle iradî eylemin yapısı ve eylemi meydana getiren süreçler etrafında Meşşâî filozofların görüşleri ele alınmıştır. Klasik tabirle ayaltı âlemde insandan başka tercih, özgür irade ve sorumluluk tanınabilen varlık bulunmadığından, bu önemli farkı tespit edebilmek adına özellikle Aristoteles'in hareket ve eyleme dair görüşlerinin tevarüs edilişi incelenmiştir. Bununla birlikte, insanın akıl sahibi bir varlık olup bu özelliğini eylemlerine uygulaması, ona iradî özgürlük atfetmek adına tek başına yeterli değildir. Bu açıdan filozofların nedensellik ve kader görüşleri ile insanın eylemlerindeki imkânın bağdaşıp bağdaşmadığı incelenmiştir. Sonuçlar "bağdaşırcılık", “bağdaşmazcılık”, "determinizm" ve "indeterminizm" gibi terimler aracılığıyla değerlendirilerek güncel görüşlerle bağlantılı olarak açıklanmıştır.