Müdafaa-i Milliye Cemiyeti ve Faaliyetleri (1913-1919)

Müdafaa-i Milliye Cemiyeti 1 Şubat 1913 tarihinde Osmanlı Devleti’nin başkenti İstanbul’da kurulmuş bir sosyal yardım cemiyetidir. Cemiyet kurulduğu esnada I. Balkan Harbi devam etmektedir. Dolayısıyla cemiyet yardımsever ahaliden topladığı yardımları orduya destek amaçlı kullanır. I. Balkan Harbi’nin bitiminde nizamnamesini sulh şartlarına uygun düşecek biçimde yeniler, mesai tarzını Türk toplumunun yaşam şartlarını ve medeni durumunu düzeltecek şekilde değiştirmek ister. Ancak sulh halinin kısa sürmesi buna pek imkân tanımaz. Bir yıl sonra patlak veren I. Dünya Harbi, tıpkı I. Balkan Harbi’nde olduğu gibi, Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’nin neredeyse tüm imkânlarını ordunun emrine tahsis etmesine neden olur. Ordunun dışında harbin yarattığı yoksul kesimin, özellikle de asker ailelerinin birtakım ihtiyaçlarının giderilmesinde başrolü oynar. Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’nin gelir kaynakları öncelikli olarak halktan alınan bağışlardan meydana gelmiştir. Bunun haricinde cemiyetin gelir kaynaklarını arttırmak için kullandığı çeşitli yöntemler de bulunmaktadır. Bu yöntemler arasında sayabileceğimiz sinema ve tiyatro gösterimleri ile spor müsabakaları, aynı zamanda harp hali içerisindeki bir toplumun sosyal yaşantısını canlı tutan unsurlar olarak görülebilir. Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’nin uygulamaları, kurucusu ve iktidar sahibi İttihat ve Terakki Fırkası’nın politikaları ile büyük oranda paralellikler arz etmiştir. Cemiyetin faaliyet ve tertipleri, İttihatçılar tarafından çoğunlukla himaye edilmiştir. Bu durum günümüz literatüründe, haklı olarak, Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’nin, İttihat ve Terakki Fırkası’nın bir yan kuruluşu olduğu şeklinde yorumlanmasına neden olmuştur. Nitekim I. Dünya Harbi’nin kaybedilmesi, Mondros Mütarekesi’nin imzalanması ve dönemin önde gelen İttihatçılarının yurt dışına kaçışı, cemiyetin de sonunu hazırlamıştır. 1919 yılında iktidara gelen Damat Ferit Paşa hükûmeti, dönemin diğer İttihat ve Terakki destekli cemiyeti olan Donanma Cemiyeti ile birlikte Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’nin de varlığına son vermiştir. Bu çalışma Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’nin altı yıllık zaman zarfı içerisindeki faaliyet ve hedeflerine değinmeyi amaçlamaktadır.