Osmanlı’nın Son Dönemi’nde Maraş’ta Ermeni Siyasi Faaliyetleri

Maraş’ta asırlardan beri Ermenilerle Türkler komşu olarak yaşıyorlardı. Ermeniler, Ermeniceyi bilmediklerinden Türkçe konuşuyorlardı. Bu nedenle Maraş’ta Türklerle Ermenileri ayırmak mümkün değildi. Çünkü Ermeniler Türklere, Türklerde Ermenilere vekâlet verebiliyorlardı. Osmanlı’nın zayıflamasıyla ve dış güçlerinde desteklemesi özellikle bu dönemde yönetimin başarısız olması, diğer yerlerde olduğu gibi Maraş’ta da Ermenilerin isyan etmesine sebep oldu.

Bu eserde Maraş’ta Ermenilerin 1842–1920 tarihleri arasında çıkarmış oldukları isyanların sebep ve sonuçları anlatıldı. Ayrıca isyana katılanların İngiltere, Fransa, Amerika ve Rusya ile ilişkileri açıklandı. O tarihlerde Maraş’ın nüfusunun yüzde otuzu Ermeni’ydi. Bunların çoğunluğu Zeytun (Süleymanlı) bölgesinde oturuyordu. Buradaki isyancıları, PKK’da olduğu gibi bütün Avrupa ülkeleri ve Amerika destekledi. Yabancı güçlerin istismarına uğrayan Ermeniler, bağımsız bir Ermenistan kurulması hayaliyle avutuldu.

Osmanlı Döneminde şehrin; ekonomik, sosyal ve idari yapısı Osmanlı vatandaşı olan Ermenilerin elindeydi. Adeta bu yerler dışarıdan bir Ermeni şehri gibi görünüyordu. Nisan 1915 tarihinden çıkarılan zorunlu iskândan itibaren Maraş, bir Türk şehri haline geldi.

Arşiv belgelerine dayanılarak hazırlanan bu eser de, birincil kaynaklara dayalı yorumsuz ve objektif bilgiler verildi. Maraş örneğinde olduğu gibi Osmanlı topraklarındaki Ermenilerin kimler tarafından nasıl desteklendiği ayırtılı bir şekilde araştırıldı. Ayrıca Türk Ermeni ilişkileri hakkında akademik bilgiler verildi.

Okuduğunuz bu eserle, 19 ve 20. Yüzyılda Maraş’ın başından geçen olaylar kronolojik olarak anlatıldı ve elde edilen bulgularla şehrin Yakın Çağ tarihi hakkında bilgiler sunuldu. Bu eser, okuyucular, araştırmacılar, tarihçiler ve şehir araştırmacıları için faydalı olacaktır.