Osmanlı Payitahtında Siyasi Muhalefet ve Protesto Kültürü

Yakın zamana kadar tarih yazıcılığı, daha ziyade devletin veya orduların ihtişamlı başarılarına veya hezimetlerine odaklanarak toplumu ve onu oluşturan “sıradan insanları” tarihsel gelişmelerin öznesi değil, nesneleri olarak görmüştür. Osmanlı tarih yazıcılığı için de geçerli olan bu husus, “devlet-merkezli” ya da “yukarıdan aşağıya” tarih yaklaşımı olarak adlandırılmaktadır. Çeşitli toplumsal grupların büyük ölçüde pasif ve “sessiz yığınlar” halinde görmezden gelindiği bu yaklaşımda tarih hemen daima “büyük adamların” etrafında şekillenmiştir. Son dönemlerde bu yaklaşım giderek eleştirilmekte, gölgede kalmış ve ihmal edilmiş kesimleri ele alan, böylece Osmanlı tarihine “aşağıdan yukarıya” doğru yaklaşan yeni çalışmalar ortaya çıkmaktadır. Elinizdeki bu çalışma, “sessiz yığınları” tarih anlatısının aktörleri olarak gören bu yaklaşımı güçlendirmek ve Osmanlı toplumunun siyasi muhalefet ve protesto kültürünü anlamak maksadına yöneliktir. Alan uzmanı akademisyenlerin makalelerini biraraya getiren bu çalışmada, Osmanlı toplumunda siyasi muhalefet ve protesto geleneği değerlendirirken başvurulacak kavramlar ve kaynaklar tartışılmakta, ayrıca İstanbul’da ortaya çıkan siyasi aksiyonlar konu edinilerek örnek vakalar sunulmaktadır.