Osmanlı'da Ulum-i Arabiyye

Alet ilimleri denince ilk anda akla gelen dil ilimlerine yönelik Osmanlı döneminde yazılan eserlerin önemli bir kısmı şerh ve haşiye türünden olsa da bu eserlerin pek çok özgün fikri de içerisinde barındırdığı muhakkaktır. Kütüphanelerimizde bulunan Osmanlı dönemine ait binlerce yazma eserin tanıtılması yahut tahkikinin/edisyon kritiğinin yapılarak ilim dünyasının hizmetine sunulması önemli bir faaliyettir. Elinizdeki çalışma da bu faaliyetlerin bir parçası olarak Osmanlı ilim geleneği içerisinde Arap dili ile alakalı, özellikle de sarf, nahiv, belagat, lügat ve tercüme alanlarında yapılmış olan çalışmaları, tematik alt başlıklar altında biz nebze de olsa ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır.
 
Eser, bir giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Girişte Osmanlı’da ulûm-i Arabiyye’ye dair genel bir bakış içeren çalışmalara yer verilmiştir. Birinci bölümde Osmanlı ilim havzasında sarf ve nahiv ilimlerinde eser vermiş önde gelen âlimlerin bu iki ilim dalıyla ilgili çalışmaları ele alınmış ve alana katkıları incelenmiştir. İkinci bölümde belagat ilmi sahasında yazılmış önemli şerh ve haşiyeler merkeze alınarak değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Kitabın üçüncü bölümünde lügat, edebiyat ve tercüme alanlarında telif edilmiş muhtelif eserleri değerlendiren ve Osmanlı döneminde bu alanlara ilişkin genel durumu inceleyen makalelere yer verilmiştir. Arapça öğretimi isimli dördüncü ve son bölüm ise Osmanlı medrese müfredatında Arapçanın yeri ve Arapça öğretimine dair farklı tecrübeleri ele alan araştırmaları içermektedir.