Refah’ı Kim Batırdı?

Sümer Şilebi'nin yaşadığı sıkıntılı yolculuğun haberi, el altından yayılırken, 23 Haziran 1941 günü Refah Şilebi Mersin açıklarında batırılmıştı.

Refah'ın batırılması ile ülkede heyecan ayyuka çıkmıştı. Erenköy'deki evinde bir gün olsun istirahat etmek isteyen Donanma Komutanı Koramiral Şükrü Okan'a felaket haberini Gölcük'ten ileten kurmay başkanı, komutanı elinde kalan ahizesini bırakmadan bağırmaktaydı:

- Bütün yetişmiş subaylarım, erbaşlarım kurban edildi. Mahvolduk, hepsini ölüme gönderdiler.

Eşi bir an ne olduğunu anlayamamış, soruyordu:

- Şükrü Paşa ne oldu, birisinin başına bir felaket mi geldi?

- Refah'ı torpillemişler! Gemi batmış, yüzlerce genç insanımız boğulmuş!

O yıllarda haberleşme kaynağı olarak sadece Anadolu Ajansı bulunuyordu. "Refah Faciası"nın ilk duyurusu da, bir çok sansürden geçtikten sonra, ancak 26 Haziran 1941 günü basına ulaştırıldı ve 27 Haziran günü gazeteler, Anadolu Ajansı'nın haberini yayınladırlar.

O gün, Cumhuriyet Gazetesi birinci sayfadan "Bir vapurumuz Akdeniz'de batırıldı" başlığıyla çıkıyordu. Haberdeki ikinci başlıkta ise "Refah Vapuru nda bulunan 185 yolcudan 50 si kurtarıldı" denilmekteydi.

Haber, "Tahkikat Yapılıyor" ara başlığıyla "Mersin'den İskenderiye'ye gitmekte olan geminin torpillendiği mi, yoksa mayına mı çarptığı henüz malum değil" diye devam etmekteydi.

Yıllarca hep soruldu "Refah'ı kim batırdı?" İngilizler mi, Almanlar mı, İtalyanlar mı? Yaşanan facianın Mersin'de gemiye yerleştirilmiş bir mıknatıslı mayından kaynaklandığı ise bugünlere kadar hayal bile edilemedi.

Osman Öndeş, kitaba adını veren "Refah'ı Kim Batırdı" sorusuna yanıt ararken, İtalyan sualtı komandolarının II. Dünya Savaşı sırasında İskenderun ve Mersin limanlarından yaptıkları mayın saldırılarının sır perdesini aralıyor.

Refah Şilebi Faciası'nın tanıklarıyla söyleşilerin, özel mektupların, mahkeme kayıtlarının ve pek çoğu ilk kez yayınlanacak fotoğrafların yer aldığı bir belgesel sunuyor.

Öndeş in "Refah'ı Kim Batırdı" çalışmasını okurken, Türk denizcilik tarihinin en önemli olaylarından birinin karanlıkta kalan ayrıntılarını öğrenecek, Akdeniz'in ortasında yaşanan insanlık dramına tanıklık edecek ve Türkiye'nin katılmadığı bir savaşta ne denli kritik role sahip olduğunu göreceksiniz.