Şeyh Sa’deddin Cebavi ve Sa’dilik

Bu çalışma ilk defa Abdülkâdîr Geylânî ve Ahmed er-Rifâî ile aynı dönemde yaşamış bir tarîkat pîri ve ismine izafe edilen tarîkatı gün yüzüne çıkartılmış oldu. Şeyh Sa'deddîn Cebâvî Mekke'de doğmuş Şam'da vefat etmişti. Tarîkatı ise Suriye Filistin Ürdün Mısır Anadolu ve Balkanlar'da yaygınlaşmıştı. Anadolu'da iki yüz elli yıl müessir olmuş İstanbul'da otuz üç tekke kurulmuştu. Hatta kardeşi XII. yüzyılın ortalarında Mardin'e gelip ribatını kurmuş tarîkatı yaymıştı. Edirne Bursa İzmir Kastamonu gibi şehirlerde muhtelif sayıda tekke tesis edilmişti. Kırım Tekirdağ Safranbolu gibi beldelerde Sa'diyye'den hilâfet alan şahısların kabirlerine rastlanmaktadır.
Sa'dîlik kıyâmî usûlü benimsemiş bir tarîkattır. Zikir meclislerinde okunan Arapça güfteli şuğul kasîde ve ilâhîler müridleri vecd ve cezbeye sevk ederken Türk tasavvuf musikisinin zenginleşmesine sebep olmuştu. Türk edebiyat tarihi uzmanı Sadeddîn Nüzhet Ergun bir Sa'dî dergâhında doğmuş ve şeyhlik yapmıştır. Tarikatın ayırt edici ritüellerinden birisi devse burhanıydı. Şam Emeviyye ve istanbul Ayasofya camilerinde cuma namazından sonra halka açık yapılan zikir meclisleri tarîkatın halkla buluşmasını sağlamıştı.