Türk Edebiyatında Vefeyatname Ve İsmail Beliğ’in Güldeste-i Riyaz-ı İrfan’ı

Türk edebiyatının İslam medeniyeti kaynaklı biyografik türlerinden biri vefeyâtnâmedir. Vefat etmiş ünlü kişilerin yaşamlarını anlatan bu türün Türk edebiyatındaki en önemli örneklerinden biri 17. yüzyıl sanatçılarından Bursalı İsmail Belîğ'in Güldeste-i Riyaz-ı İrfan adlı eseridir. Bu eser Bursa'da doğmuş, ya da orada defnedilmiş 555 meşhur şahsın biyografisini ihtiva etmektedir. Bu şahıslar arasında Osmanlı Devleti ilim, sanat, siyaset ve edebiyat dünyasının pek çok önemli siması bulunmaktadır. Osman Gazi, Cem Sultan, Şehzade Mustafa, Emir Sultan, Açıkbaş Şeyh Mahmud, Molla Fenari, Süleyman Çelebi, Ahmed Paşa, Niyazi-i Mısri, Lami‘î Çelebi Güldeste'de yaşam öyküsü anlatılan ünlü kişilerden birkaçıdır. Biyografileri diğer vefeyatnamelere göre oldukça hacimli olan Güldeste, Türk meddahlar ile katı‘lar (kağıt kesme-süsleme ustası) hakkında bilgi veren ilk eser olması açısından ayrıca önem taşımaktadır. Bursa'nın sokak, mahalle, semt, cami', medrese, köprüleri ile tarihi hakkında malumat içermesi bu eseri önemli kılan başka bir husustur. Elinizdeki kitapta İslam medeniyeti biyografik türleri hakkında bilgi verilmiş, bunların ayırıcı özellikleri tespit edilmiştir. Bu türlerden biri olan vefeyatname, tüm yönleriyle ortaya konulmuştur. Türk edebiyatı vefeyatname çeşitleri üzerine bir tasnif çalışması yapılmış, tasnifi somutlaştırmak amacıyla örnek eserler hakkında bilgiler verilmiştir. İsmail Beliğ'in yaşamı kaleme alınmış, Güldeste'nin incelenmesiyle elde edilen bulgular sıralanmıştır. Üç yazma nüshanın mukayesesiyle kurulan Güldeste-i Riyaz-ı İrfan'ın edisyon kritikli (tenkitli metin) metni araştırmacılar ile okurların takdirine sunulmuştur. Araştırmacı-okurların eserden kolaylıkla yararlanması için oluşturulan “Biyografi Dizini” ile “Özel İsimler Dizini” bu kitapta yer alan diğer bölümlerdir.