Ziya Gökalp, gerçek adıyla Mehmed Ziya, 23 Mart 1876'da Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Diyarbakır'da doğdu ve 25 Ekim 1924'te İstanbul'da vefat etti. Türk milliyetçi hareketinin en önemli düşünürlerinden ve sözcülerinden biri olan Gökalp, sosyolog, yazar ve şair olarak büyük öneme sahiptir. İstanbul Veteriner Okulu'ndaki öğrencilik yıllarında, gizli bir devrimci örgütte aktif olarak yer aldığı için hapse girdi. 1908'deki Jön Türk Devrimi'nden sonra Selanik'teki yeraltı İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katıldı ve orada felsefe ve sosyoloji öğretmeni olarak çalıştı. Bu örgütte entelektüel liderlik rolü üstlendi ve neredeyse ülkeyi fiilen yöneten bir konuma geldi. Gökalp, devrimci milliyetçi fikirlerin yayılmasına katkıda bulunan Genç Kalemler ve Yeni Mecmua gibi öncü dergilere katkı sağladı. 1912 yılında İstanbul Üniversitesi'nde sosyoloji kürsüsüne atandı.

Benimsediği İdeolojiler

Başlangıçta Pan-Türkizm ideolojisini benimseyen Gökalp, Türkçe konuşan halkları birleştirmeyi hedefleyen bir düşünce akımını savundu. Ancak daha sonra düşüncelerini Osmanlı İmparatorluğu'nun Türklerini kapsayan ve Türk ulusunun modernleşme ve Batılılaşma süreciyle ilgilenen bir ideolojiye odakladı. Türk halkının Türk tarihini, geleneklerini ve inançlarını benimsemesine önem verirken, Türk milletinin Türk kültür mirasını yok etmeden Batı medeniyetinin birçok özelliğini benimseyebileceğine inanıyordu. 1918 ateşkesinden sonra Ziya Gökalp, diğer birçok Türk siyasi liderle birlikte Malta'ya sürgüne gönderildi. Milliyetçi zaferin ardından 1921'de serbest bırakıldı ve kısa bir süre Diyarbakır'a döndü, ardından Ankara'ya giderek hükümetin tercüme bürosunda çalıştı. 1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin parlamentosunda milletvekili seçildi, ancak kısa bir süre sonra vefat etti. Ziya Gökalp, Türk milliyetçiliğinin sözcüsü olarak, dönemin siyasetçi ve yazarları üzerinde derin bir etki bıraktı. Entelektüel liderliği ve düşünceleri, Türk ulusal kimliğinin şekillenmesine ve Türkiye'nin modernleşme sürecine önemli katkılarda bulundu. Eserleri hâlâ Türk edebiyatının önemli bir parçası olarak kabul edilmekte ve Türk milletinin tarihine ve kültürüne vurgu yapmasıyla tanınmaktadır.

Ziya Gökalp’in Eserleri

Ziya Gökalp en ünlü eserleri arasında Kızıl Elma (1915) adlı şiir koleksiyonu yer alır. Bu eserin başlık şiiri, Türklere evrensel egemenlik simgesi olan kırmızı elmada yansıyan eski bir Türk efsanesini ele almaktadır. Diğer yazıları arasında Yeni Hayat (1918) adlı bir şiir derlemesi, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak (1918) adlı düzyazı eseri, Altın Işık (1923) adlı düzyazı ve şiirlerden oluşan fabllar, Türkçülüğün Esasları (1923 ve 1970) adlı düzyazı eseri, tamamlanamamış Türk Medeniyeti Tarihi (1925) ve Malta Mektupları (1931) yer almaktadır. Bazı denemeleri ise Niyazi Berkes tarafından Türk Milliyetçiliği ve Batı Medeniyeti: Ziya Gökalp'in Seçme Yazıları (1959) adıyla İngilizce'ye çevrilmiştir.